René van Loon

Bioloog René van Loon doet al meer dan twintig jaar onderzoek naar de oorspronkelijke inheemse (wilde of autochtone) bomen en struiken in de Maasheggen. “Het authentieke, gevarieerde en kleinschalige heggenlandschap is een van de laatste, nog enigszins intacte voorbeelden in zijn soort in Nederland”, zegt Van Loon. 
Hoewel hij de waardering voor het heggenlandschap in de afgelopen jaren heeft zien toenemen, is hij nog steeds bezorgd over de toekomst van het landschap. “Laten we ons vooral niet laten leiden door de waan van de dag of slappe compromissen. Dat haalt de ziel uit het gebied.”

René van Loon heeft sinds 2002 een eigen ecologisch adviesbureau. Hij inventariseert voor verschillende opdrachtgevers hoe het staat met autochtone struiken en bomen in Nederland en geeft adviezen hoe autochtone populaties van inheemse soorten kunnen worden behouden en versterkt. Daarnaast oogst hij, in opdracht van Staatsbosbeheer, zaden en stekken van autochtone bomen en struiken. “Het is belangrijk dat er jaarlijks voldoende zaad- en stekmateriaal beschikbaar is voor het herstel en de aanleg van nieuwe beplantingen. Robuust behoud van de natuurlijke genetische variatie in wilde populaties is van groot belang voor ecosystemen. Ook in de Maasheggen.”
In de afgelopen twintig jaar zijn met de door Van Loon en zijn collega’s verzamelde zaden en stekken honderdduizenden struiken en bomen geteeld voor zowel de Maasheggen als andere gebieden in Nederland. Bovendien zijn van alle bijzondere autochtone populaties in de Maasheggen omvangrijke steekproeven genomen. De hieruit opgekweekte planten zijn veilig ondergebracht in de Nationale Genenbank Autochtone Bomen en Struiken. 

Belangrijke groeiplaats

De Maasheggen is, aldus Van Loon, “een zeer belangrijke groeiplaats voor tal van autochtone (wilde) populaties van inheemse soorten bomen en struiken”. In het UNESCO-gebied komen soorten als de een- en tweestijlige meidoorn, schijnkoraalmeidoorn,  sleedoorn, wegedoorn, wilde kardinaalsmuts, rode kornoelje, Spaanse aak, gewone vlier, hondsroos, heggenroos, zomereik en de es voor. “Dat is vooral te danken aan de lange natuur- en cultuurhistorische geschiedenis van het gebied. ‘Ancient woodlands’ als de Maasheggen herbergen vaak nog de wilde bomen en struiken, die elders al schaars of zeldzaam zijn geworden.” 

De Berg en Dalse bioloog heeft in de afgelopen twintig jaar veel fraais verloren zien gaan in de Maasheggen. “Onder meer in de omgeving van de Zoetepasweiden is veel niet-autochtoon plantmateriaal aangeplant. Elders zijn oude heggen beschadigd of verdwenen, onder meer door slecht beheer en ontgrondingen. Het is zaak om de oorspronkelijke wilde populaties te behouden en, bij herstelbeplantingen, te versterken. Staatsbosbeheer, de betrokken gemeenten, het waterschap en diverse particulieren hebben daar gelukkig hun beleid inmiddels op aangepast.”

Integrale visie nodig

Het doet Van Loon deugd dat, zeker nu het gebied de status van UNESCO Man & Biosphere heeft, de waardering en belangstelling voor de Maasheggen is toegenomen. “De belangrijkste stap voor nu is dat er een integrale langetermijnvisie komt voor de hele Maasheggen, waarin alle stakeholders samenwerken. Alleen met een integrale aanpak kan het gebied zijn bijzondere karakter en rijkdom behouden. Dat betekent, wat mij betreft, dat zo snel mogelijk met ontgrondingen en grootschalige industriële akkerbouw moet worden gestopt. Je zult bovendien het grove materieel, waarmee de akkers in de Maasheggen worden bewerkt, moeten uitbannen. De oude smalle paden zijn daar niet op berekend. Akkerbouwers en bedrijven moeten worden uitgekocht of er moeten strikte afspraken worden gemaakt over een zorgvuldig beheer van de heggen, waar mogelijk en nodig in combinatie met subsidies. Graslanden moeten extensief worden begraasd of gemaaid en vooral niet worden bemest, zodat ze weer bloemrijker worden. 

De Maasheggen ontleent zijn authentieke waarden voor een belangrijk deel aan de groene cultuurhistorie. Laat dus natuurontwikkelingsprojecten met grote plassen water en “wilde natuur” achterwege. Het herstel van de oude drinkwaterpoelen voor het vee is wat mij betreft belangrijker dan de aanleg van nieuwe grote poelen, die er voorheen ook al niet waren. 
Het is prima dat het gebied toegankelijk is voor mensen die er willen wandelen en fietsen. Zorg voor goede bezoekersinformatie, maar ontsluit het niet verder voor gemotoriseerd verkeer. En laat grootschalige toeristische en lawaaiige voorzieningen achterwege.”

Seizoenen beleven

Van Loon komt niet alleen beroepshalve graag in de Maasheggen. Hij bezoekt met regelmaat gebieden als de Meerkamp, de Bergjes en de Oeffeltse Weiden. Zijn tip: “Geniet van de beslotenheid van het historische landschap. Je kunt er heel intens alle seizoenen beleven. Zoals de massale bloei van met name de sleedoorn, de meidoorn en de rozen in het voorjaar én de prachtige kleuren van de struiken en bomen, die in vrucht komen, in de zomer en het najaar. En neem ook eens rustig de tijd om te kijken naar de koeien. Een prima manier om te ontstressen!”