'Kavelruil, een krachtig instrument voor natuurontwikkeling'
In de maandelijkse nieuwsbrief van Groen Ontwikkelfonds Brabant van november 2024 is aandacht besteed aan de kavelruilen in De Maasheggen. Omderstaand een integrale weergave van het artikel.
Kavelruil, een krachtig instrument voor natuurontwikkeling
Kavelruil is een bijzonder effectieve manier om natuurontwikkeling in Brabant te versnellen en te versterken. Dat bleek in 2020 uit de evaluatie van het gebiedsproces Maasheggen, waar in totaal 73 hectare grond werd geruild. Maar liefst 80 procent van dit areaal maakt nu deel uit van het Natuurnetwerk Brabant (NNB), inclusief het Ondernemend Natuurnetwerk Brabant (ONNB). Dit succes was voor overheden, manifestpartijen, natuurorganisaties en boeren in de Maasheggen reden genoeg om door te gaan op de ingeslagen weg. We zijn inmiddels een paar jaar verder, maar de innovatieve aanpak van toen heeft nauwelijks navolging gekregen. Waarom vindt deze aanpak dan zo weinig navolging in andere delen van Brabant? We gingen op onderzoek uit.
“De kracht van het gebiedsproces in de Maasheggen was dat we alle partijen met een belang in het gebied aan tafel kregen.” Rob Christiaans, als coordinator nauw betrokken bij het programma, kijkt met tevredenheid terug op het proces dat hij op gang heeft gebracht. “We zijn gestart met kavelruil om gronden vrij te ruilen voor natuur, maar zeker ook om de verkaveling voor de landbouw te verbeteren. Niet alles ging vanzelf. We kregen te maken met veranderende inzichten, onverwachte obstakels en vooral van belang is de beschikbaarheid van een ‘grondpot’ om flexibel te kunnen handelen. Deze lessen hebben ons veel geleerd. Het ging niet alleen om natuur; juist daarom is deze vorm van kavelruil, waarbij rekening wordt gehouden met de wensen van alle betrokkenen, dus zeker ook die van de boeren, een uiterst waardevol en effectief middel gebleken om natuur te realiseren en te behouden.”
Maasheggen: Unesco Erfgoed
De resultaten spreken voor zich: ruim 350 hectare grond wisselde van eigenaar, waarvan 225 hectare natuur werd gerealiseerd. De kavelruil droeg niet alleen bij aan het herstel van het unieke heggenlandschap, maar ook aan de versterking van biodiversiteit en de aaneengesloten natuurstructuren die Brabant hard nodig heeft. Ook in een soortgelijk gebiedsproces -de Verborgen Raamvallei – zijn vele hectares van eigenaar geruild voor natuur en landbouw. Waarom vindt deze aanpak dan zo weinig navolging in andere delen van Brabant? “Daarvoor zijn twee oorzaken”, zegt Mary Fiers, directeur van Groen Ontwikkelfonds Brabant. "Ten eerste: de versnipperde aanpak. We vinden in ieder gebied steeds opnieuw het wiel uit. Ik hou niet zo van de term ‘loket’, maar een kavelruil-loket met deskundige mensen die vaker met dat bijltje gehakt hebben zou al gigantisch kunnen helpen. Daarnaast helpt het natuurlijk als de regelingen die er zijn ook bekend zijn bij initiatiefnemers."
Er bestaat sinds mei 2022 een kavelruil-regeling die is opengezet door de provincie Noord-Brabant. Daar wordt heel weinig gebruik van gemaakt. "We moeten daar wat meer bekendheid aan geven. Daar hebben we nu een mooi begin mee gemaakt!"
